بررسی مردم شناختی پرده های دست دوز زنان در شهرستان بیرجند

سوزن دوزی یکی از شیوه های آراستن جامه و دیگر منسوجات است که به نوعی در زندگی بشر کاربرد دارد و از قدمتی دیرین برخوردار است. هنرمند با اخلاص و عشق طرح های خیال انگیز و سحرپرور خود را که گاه زاییده ذهن خلاق و گاه حاصل اشاعه و وام گیری از فرهنگ های دیگر است، در قالب بقچه، جانماز، روتختی، روبالشی، پرده، پشتی و تزیینات لباس ارائه می دهد. پژوهش حاضر به بررسی طرح ها و نقوش سوزن دوزی شده بر پرده های جالباسی در شهرستان بیرجند از منظر مردم شناسی هنر می پردازد. این سوزن دوزی ها که می توان آن را هنر بی هنرمند نامید در دسته هنرهای عامه قرار می گیرد که علاوه بر کاربرد در زندگی روزمره به دلیل استفاده از نقوش تزیینی و اشعار و نوشته های ارزشمند حائز اهمیت هستند. برای انجام پژوهش های مردم نگارانه محقق باید با توجه به بستری که اثر در آن تولید می شود به بررسی موضوع مورد مطالعه اش بپردازد. در پژوهش حاضر نقوش و تصاویر مطابق با رویکرد تاریخی - اشاعه ای فرانتس بوآس در مورد منشاء طرح های تزیینی مورد بررسی شکلی و سبکی قرار گرفته است. استدلال این پژوهش در این چارچوب آن است که نباید تاثیر تعاملی فرهنگ ها روی یکدیگر را از نظر دور داشت که این انتقال داده ها و اطلاعات از طریق تجارت، جنگ و استعمار بین سرزمین های گوناگون رد و بدل می شود که نتیجه آن ایجاد سبک های هنری است که طی مرور زمان در هر منطقه بومی شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که این سبک سوزن دوزی در بافت و متن منطقه مورد نظر توسعه یافته است که در این میان پدیده وام گیری و اشاعه نقش موثری داشته است زیرا سبک در حالت منفرد توسعه پیدا نمی کند بلکه در ارتباط با اشکال و فنون مناطق همسایه می تواند توسعه یابد، بدین ترتیب، می توان تاثیر مسائل سیاسی و تاریخی را نیز روی اثر هنرمند مشاهده کرد و در نهایت پرده های جالباسی در فرهنگ استان خراسان جنوبی علاوه بر خاصیت کاربردی آن در حفظ البسه پیام ارزشمندی چون تکریم مقام مهمان و مهمان نوازی را به مخاطبانش ابلاغ می کند.